Kiểm soát đường huyết hiệu quả cho bệnh nhân Đái tháo đường

Tham vấn y khoa: BS Nguyễn Thị Xuân Huyền - Nơi công tác: Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng - Chức vụ: Trưởng khoa dinh dưỡng lâm sàng- tiết chế

Đái tháo đường là một trong những bệnh lý không lây nhưng ngày càng có dấu hiệu trẻ hoá trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Cuộc sống người bệnh đái tháo đường được mô tả là một cuộc đấu tranh dai dẳng bao gồm cả thể chất và tinh thần. Để giảm biến chứng hoặc trì hoãn thời gian mắc biến chứng, việc kiểm soát chỉ số đường huyết là vô cùng quan trọng.

Tuy nhiên, việc kiểm soát đường huyết vẫn luôn là thách thức đối với cả bệnh nhân và nhân viên y tế. Đặc biệt, việc kiểm soát đường huyết hằng ngày tại nhà là yếu tố tiên quyết ảnh hưởng lên chỉ số đường huyết của bệnh nhân.

Trước khi tìm hiểu về kiểm soát đường huyết tại nhà cho bệnh nhân đái tháo đường, chúng ta hãy đi sơ qua một số kiến thức cơ bản về đái tháo đường nhé!

Đái tháo đường là gì?

Đái tháo đường được hiểu là rối loạn chuyển hóa có đặc điểm tăng glucose huyết mạn tính do khiếm khuyết về tiết insulin hay đề kháng insulin của tế bào beta đảo tụy. Đái tháo đường gây nhiều biến chứng như tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau, đặc biệt ở tim và mạch máu, thận, mắt, thần kinh.

Kiểm soát đường huyết là gì?

Kiểm soát đường huyết là giữ đường huyết ở mức bình thường và ổn định.

Việc kiểm soát đường huyết tốt mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân. Khi HbA1c giảm 1% giúp làm giảm 21% biến chứng và tử vong liên quan đến đái tháo đường trong đó giảm 14% nhồi máu cơ tim và 37% biến chứng mạch máu nhỏ (như bệnh võng mạc, thần kinh, thận).

Bộ Y tế đã đưa ra mục tiêu đường huyết cho bệnh nhân đái tháo đường như sau:

Đối với người trưởng thành (không có thai), chỉ số HbA1c <7%, Glucose huyết mao mạch lúc đói, trước ăn: 80-130 mg/dL (4,4-7,2 mmol/L), đường huyết mao mạch sau ăn 1-2 giờ: <180 mg/dL (10,0 mmol/L)*.

Mục tiêu có thể thấp hơn (HbA1c <6,5%) ở bệnh nhân trẻ, mới chẩn đoán, không có các bệnh lý tim mạch, nguy cơ hạ glucose máu thấp. Ngược lại, mục tiêu có thể cao hơn (HbA1c từ 7,5 – 8%) ở những bệnh nhân lớn tuổi, mắc bệnh đái tháo đường đã lâu, có nhiều bệnh lý đi kèm, có tiền sử hạ glucose máu nặng trước đó.

Cần chú ý mục tiêu glucose huyết sau ăn (sau khi bắt đầu ăn 1-2 giờ) nếu đã đạt được mục tiêu glucose huyết lúc đói nhưng chưa đạt được mục tiêu HbA1c.

Các phương pháp điều trị đái tháo đường

Hiện nay, bệnh nhân đái tháo đường được can thiệp điều trị qua các loại thuốc hạ đường huyết. Bên cạnh đó, kết hợp với can thiệp không dùng thuốc, tức là can thiệp qua ăn uống, lối sống, thói quen vận động đang ngày càng được nhiều bệnh nhân quan tâm. Sau đây là những phương pháp giúp kiểm soát đường huyết mà các bệnh nhân đái tháo đường có thể áp dụng tại nhà.

Thực hiện và duy trì chế độ luyện tập phù hợp

Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), việc luyện tập giúp điều hòa lượng đường huyết trong máu thông qua giảm đề kháng insulin, giảm huyết áp và mức cholesterol. Đồng thời, làm giảm nguy cơ tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ xảy ra các biến chứng.

Người bệnh đái tháo đường nên hoạt động thể lực thích hợp ít nhất 30 phút/ngày, 150 phút/tuần với cường độ trung bình hoặc 75 phút/tuần với cường độ mạnh.

Quản lý cân nặng

Việc giữ cân nặng ở mức lý tưởng giúp lượng đường huyết trong cơ thể được điều hòa. Đối với bệnh nhân đái tháo đường kèm béo phì, việc giảm 5% cân nặng giúp giảm đường huyết, huyết áp, lipid và đạt được đường huyết mục tiêu dễ dàng hơn.

Chế độ ăn uống hợp lý

Chế độ ăn uống hợp lý giúp đạt và duy trì cân nặng mục tiêu, kiểm soát đường huyết, huyết áp, lipid máu, dự phòng hoặc trì hoãn các biến chứng của ĐTĐ, giảm giảm HbA1c 0.3%-2%.

Tuy nhiên, việc điều chỉnh chế độ ăn uống là dựa trên từng cá thể, thói quen ăn uống, sở thích, phong tục vùng miền để giữ được chất lượng cuộc sống và niềm vui ăn uống của bệnh nhân.

Vì thế, bệnh nhân cần nắm rõ những nguyên tắc cơ bản để có 1 bữa ăn thật khoa học vừa cung cấp đầy đủ năng lượng, dinh dưỡng, vừa giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả.

Xem thêm: Workshop: Kiểm soát Đường huyết tại nhà cho Bệnh nhân Đái tháo đường

Các quy tắc trong dinh dưỡng giúp kiểm soát đường huyết cho bệnh nhân đái tháo đường

Quy tắc bàn tay

Trong 1 khẩu phần ăn, khuyến cáo lượng đạm bằng 1 lòng bàn tay, 2 lòng bàn tay rau dủ, 1 nắm trái cây, 1 nắm các thực phẩm chứa bột đường, 1 ngón tay cái chất béo.

Quy tắc đĩa thức ăn

Chúng ta sẽ hình dung 1 chiếc đĩa có đường kính 20-25 cm được chia làm 4 phần. Trong đó ½ đĩa là rau củ quả giàu chất xơ, chất khoáng và vitamin. ¼ đĩa là các thực phẩm giàu đạm như thịt, cá, trứng, sữa,.., ¼ đĩa còn lại là tinh bột, lưu ý sử dụng các loại tinh bột có GI thấp (GI≤55).

Chỉ số đường huyết GI được hiểu là tốc độ glucose máu tăng sau khi ăn một loại thực phẩm nào đó. Vì thế, để kiểm soát đường huyết tốt bệnh nhân nên ưu tiên sử dụng các loại thực phẩm có chỉ số GI thấp.

Bệnh nhân đái tháo đường nên ăn bao nhiêu cữ?

Theo khuyến cáo, bệnh nhân đái tháo đường nên ăn 3 bữa chính trong một ngày. Điều này sẽ giúp kiểm soát đường huyết tốt, giảm liều thuốc viên, insulin, giảm cân, giảm cảm giác thèm ăn. Tuy nhiên, trong 1 số trường hợp đặc biệt, bệnh nhân được khuyên nên ăn 3 bữa chính và 1-2 bữa phụ như:

Ăn 1 bữa không đủ năng lượng yêu cầu;
Đang suy dinh dưỡng cần bổ sung năng lượng;
Có thai cần tăng cân;
Nguy cơ hạ đường huyết về đêm hoặc khi luyện tập thể lực nặng, kéo dài.

Tuy nhiên, lưu ý rằng, bữa ăn sáng là quan trọng trong điều hòa đường huyết. Vì vậy, không nên bỏ bữa ăn sáng mà nên ăn bữa sáng có mức năng lượng cao nhất, sau đó giảm dần mức năng lượng vào cữ trưa, tối.

Không ăn cữ tối quá muộn, nếu ăn quá muộn thì có thể chia thành 2 bữa phụ và tập thể dục nhẹ sau ăn. Khi ăn, bệnh nhân nên ăn chậm, nhai kỹ. Ăn theo thứ tự rau → đạm → tinh bột. Ăn trái cây sau bữa ăn chính hoặc tách thành bữa phụ.

Đối với bệnh nhân tiểu đường việc kiêng khem quá mức không chỉ ảnh hưởng đến việc kiểm soát đường huyết mà còn làm cho bệnh nhân suy dinh dưỡng trầm trọng.

Do đó, một bữa ăn lý tưởng là khi bữa ăn giàu đạm, ít tinh bột, nhiều chất xơ, chất béo lành mạnh và chỉ số GI thấp.

Bệnh nhân đái tháo đường nên lưu ý một số loại acid amin thiết yếu, có giá trị sinh học trong đạm (Protein) để cải thiện dinh dưỡng, nâng cao hệ miễn dịch cho bệnh nhân trong những trường hợp kiêng khem quá mức:

Leucine: có tác dụng hỗ trợ phát triển cơ bắp, leucine có thể duy trì mức đường trong máu bình thường. Bên cạnh đó, leucine còn được chứng minh là có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền tín hiệu insulin và hấp thụ glucose để kiểm soát lượng đường trong máu.
Isoleucine: là nhóm đạm phân nhánh BCAA, giúp chữa lành vết thương, miễn dịch, điều chỉnh lượng đường trong máu và sản xuất hormone. Isoleucine chủ yếu hiện diện trong mô cơ và điều chỉnh mức năng lượng.
Histidine: Cơ thể chuyển hóa histidine thành histamine có vai trò quan trọng đối với khả năng miễn dịch, sức khỏe sinh sản và tiêu hóa. Kết quả nghiên cứu cho thấy ở những phụ nữ béo phì và hội chứng chuyển hóa, thì việc bổ sung histidine làm giảm chỉ số BMI và đề kháng insulin.

Lựa chọn chất béo tốt (chất béo không bão hòa) giàu omega3. omega 6 góp phần bảo vệ hệ tim mạch, giảm nguy cơ biến chứng ở bệnh nhân tiểu đường. Các loại chất béo: dầu cá, dầu oliu, dầu nành, các loại hạt,… được cho là các thực phẩm tốt cho bệnh nhân cần kiểm soát đường huyết.

Tuy nhiên, với nhóm chất béo bệnh nhân chỉ nên ăn trong khoảng 25-30% tổng nhu cầu năng lượng, để kiểm soát cân nặng ở bệnh nhân đái tháo đường.

Gợi ý sản phẩm cho bữa ăn bệnh nhân tiểu đường

Navie Cerna được các Chuyên gia đánh giá là sản phẩm cho bữa ăn phụ hoàn chỉnh đối với bệnh nhân đái tháo đường. Navie Cerna thuộc thương hiệu Orgalife – một trong những đơn vị tiên phong với các sản phẩm dinh dưỡng y học. Naive Cerna có chỉ số GI thấp. Đồng thời Naive Cerna còn cung cấp đủ các loại acid amin thiết yếu như Leucine, isoLeucine, omega 3,6,9 hỗ trợ giảm cholesterol toàn phần và LDL, giảm nguy cơ phát triển bệnh lý tim mạch, biến chứng thường gặp trên bệnh nhân đái tháo đường.

Đặc biệt, với lượng chất xơ tự nhiên từ rau, củ, quả và inulin giúp hỗ trợ điều hòa đường huyết, phù hợp với một bữa ăn phụ cho bệnh nhân đái tháo đường, đảm bảo nhu cầu năng lượng nhưng vẫn giữ được chỉ số đường huyết ở mức cho phép.

Chi tiết sản phẩm: Navie Cerna – Thực phẩm dinh dưỡng hoàn chỉnh, Hỗ trợ kiểm soát đường huyết

Tóm lại, để kiểm soát đường huyết tốt cho bệnh nhân đái tháo đường bên cạnh việc tuân thủ dùng thuốc theo khuyến nghị nên kết hợp với chế độ tập luyện, ăn uống phù hợp. Điều quan trọng nhất khi điều trị cho bệnh nhân đái tháo đường là xác định những thực phẩm nên ăn và tuân thủ theo thực đơn dinh dưỡng.

Không có một chế độ ăn nào phù hợp với tất cả bệnh nhân đái tháo đường và việc lập kế hoạch bữa ăn nên được cá nhân hóa cho từng bệnh nhân. Bên cạnh đó, mỗi bệnh nhân nên cố gắng tuân thủ theo những chia sẻ từ Chuyên gia để góp phần kiểm soát huyết áp và hạn chế các biến chứng trong tương lai.

Trong quá trình kiểm soát đường huyết cho bệnh nhân đái tháo đường, nếu gặp khó khăn hãy liên hệ ngay đến H&H Nutrition. Tại đây, đội ngũ chuyên gia, y bác sĩ luôn sẵn sàng lắng nghe, tư vấn dinh dưỡng và hỗ trợ tận tình.

Xem thêm:

BS – Nguyễn Thị Xuân Huyền – Chuyên gia Dinh dưỡng tại H&H Nutrition

H&H Nutrition – Đồng hành cùng sức khỏe gia đình bạn

H&H Nutrition quy tụ đội ngũ Thạc sĩ, Bác sĩ, Chuyên gia Dinh dưỡng, Kỹ sư tiết chế với trình độ chuyên môn cao, tận tâm, luôn đặt khách hàng lên vị trí hàng đầu. H&H Nutrition cung cấp dịch vụ khám tư vấn, thiết kế thực đơn dinh dưỡng toàn diện dành cho trẻ em và người lớn. H&H Nutrition cam kết sẽ đồng hành sức khỏe cùng gia đình bạn nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất đến quý khách hàng.