Gan là cơ quan nội tạng đóng vai trò quan trọng trong cơ thể bởi đảm nhận nhiều chức năng. Cụ thể là hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn, dự trữ năng lượng, lọc thải độc tố ra khỏi cơ thể. Vì vậy, một khi gan có vấn đề sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe toàn bộ cơ thể. Một số dấu hiệu bị bệnh gan ban đầu dễ nhầm lẫn nhưng vẫn có triệu chứng đặc trưng. Do đó, người bệnh cần quan sát cẩn thận, theo dõi và phát hiện sớm để điều trị kịp thời, tránh những tiến triển giai đoạn muộn.
Tổng quan về bệnh gan
Gan là cơ quan nội tạng lớn thứ hai trong cơ thể, có kích thước bằng quả bóng đá và vị trí nằm ngay dưới lồng ngực bên phải. Gan giữ nhiệm vụ quan trọng là tham gia hỗ trợ tiêu hóa thức ăn, trữ và cung cấp năng lượng, đồng thời, lọc và loại bỏ các chất độc hại ra khỏi cơ thể.
Bệnh gan là thuật ngữ chung dùng để chỉ bất kỳ tình trạng nào có thể gây ảnh hưởng và làm hư hại cơ quan gan. Nếu không phát hiện và điều trị, gan dần suy giảm chức năng, có nguy cơ tiến triển thành xơ gan cũng như các bệnh lý về gan nguy hiểm khác. Phần lớn người bệnh mắc bệnh gan đều xuất phát từ các yếu tố gây hại như virus, sử dụng rượu bia, béo phì,…
Nguyên nhân gây ra bệnh gan
Một số nguyên nhân điển hình khiến gan bị bệnh cụ thể như sau:
- Nhiễm virus viêm gan B, C, D mạn tính hoặc viêm gan virus A, E cấp tính: virus gây bệnh có thể lây nhiễm vào gan dẫn đến chức năng gan bị suy giảm. Đường lây của virus chủ yếu thông qua máu, tinh dịch, thực phẩm, nguồn nước bị ô nhiễm hay tiếp xúc với người bệnh viêm gan virus B, C, D. Và lây qua đường tiêu hóa, qua thức ăn, nước uống đối với viêm gan virus A và E.
- Các vấn đề bất thường liên quan đến hệ thống miễn dịch: Hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào gan nên sẽ gây ra một số bệnh gan tự miễn, chẳng hạn như bệnh viêm đường mật nguyên phát, viêm gan tự miễn,…
- Di truyền: một số bệnh gan xuất hiện do di truyền như bệnh Wilson, ung thư gan, u tuyến gan,…
- Gan bị tích tụ quá nhiều chất độc: bệnh gan nhiễm mỡ do rượu là hậu quả của việc sử dụng rượu thường xuyên và quá mức. Còn trường hợp gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu là do tiêu thụ quá nhiều chất béo trong chế độ ăn hằng ngày.
Các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh gan
Bên cạnh các nguyên nhân kể trên, gan bị bệnh còn do một số yếu tố bên ngoài tác động. Việc nắm được các yếu tố này sẽ giúp mọi người có cách chăm sóc, phòng ngừa bệnh gan hiệu quả hơn.
- Lạm dụng rượu: rượu là loại đồ uống vô cùng có hại cho gan. Khi uống rượu, gan sẽ phải dừng các chức năng khác và chỉ tập trung cho việc chuyển hóa rượu thành dạng ít độc hại hơn. Sự hấp thụ rượu quá nhiều ở gan có thể gây nên bệnh gan nhiễm mỡ, viêm gan và xơ gan.
- Béo phì: những người béo phì có lượng mỡ dư thừa trong cơ thể. Lượng mỡ này có xu hướng tích tụ xung quanh gan làm gia tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ. Đôi khi cũng gia tăng xơ gan và viêm gan.
- Mắc bệnh tiểu đường: Ở người bệnh tiểu đường, quá trình rối loạn chuyển hóa đường sẽ kéo theo rối loạn chuyển hóa mỡ và làm sản sinh ra nhiều chất béo dư thừa. Lượng chất béo này có thể tích lũy trong gan gây viêm gan.
- Tiêu thụ lượng muối cao: Thói quen ăn mặn (quá 10 – 15 g muối/ngày với người lớn và 3-5 g muối/ngày với trẻ nhỏ) có hại cho gan vì lượng muối vào cơ thể quá nhiều sẽ cản trở việc đào thải các chất cặn bã dư thừa ra ngoài, về lâu dài sẽ làm giảm khả năng hoạt động của gan.
- Thuốc lá: Khói thuốc lá độc hại và ảnh hưởng đến chức năng của phổi. Mặc dù các chất độc này không gây ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng gan, nhưng lại làm tăng sự mất cân bằng oxy hóa, có thể gây ra các tổn hại cho các tế bào gan.
- Sử dụng quá nhiều thuốc: việc sử dụng quá nhiều thuốc khác nhau có thể gây ra các phản ứng, tác dụng phụ, về lâu dài là suy giảm chức năng cũng như tổn thương gan. Do đó, khi bị bệnh cần đến thăm khám trực tiếp không tự ý dùng thuốc bừa bãi. Một số loại thuốc cần cẩn trọng gồm thuốc chống trầm cảm, ổn định tâm trạng, điều trị viêm, giảm đau.
- Đã từng hóa trị: nếu như từng trải qua điều trị hóa trị các vùng gần gan có nguy cơ khiến gan bị tổn thương do các tác dụng phụ của thuốc.
- Tiếp xúc với nhiều chất độc hại: Môi trường bị ô nhiễm, thực phẩm bẩn còn chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, hóa chất tẩy rửa, phẩm màu công nghiệp, chất cấm trong chăn nuôi,… là các tác nhân độc hại làm tăng nguy cơ gan nhiễm bệnh.
- Tiếp xúc với máu hoặc dịch từ cơ thể người khác, đặc biệt là những người có bệnh.
- Dùng chung kim tiêm khi phun xăm, ma túy,…
- Tiền sử gia đình có người thân mắc bệnh gan.
- Quan hệ tình dục không có biện pháp bảo vệ, không an toàn.
Dấu hiệu bị bệnh gan
Các dấu hiệu bị bệnh gan đôi khi dễ gây nhầm lẫn với các bệnh khác. Tuy nhiên, nếu theo dõi thật kỹ tình trạng sức khỏe vẫn có những triệu chứng, dấu hiệu đặc trưng.
Nếu như cơ thể xuất hiện một số dấu hiệu dưới đây nên đi phòng khám/ bệnh viện thăm khám và kiểm tra ngay lập tức vì rất có thể cảnh báo gan bị bệnh hay đang có vấn đề:
Mệt mỏi, chán ăn
Mệt mỏi là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh gan. Đi kèm với mệt mỏi, người bệnh có xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, chán ăn, ăn không ngon miệng. Nguyên nhân gây nên tình trạng này liên quan đến việc sản xuất và bài tiết mật của gan.
Mật giúp nhũ hóa và phân cắt nhỏ chất béo giúp quá trình tiêu hóa chất béo diễn ra thuận lợi. Tuy nhiên, khi gan bị bệnh hay có vấn đề thì chức năng này cũng bị suy giảm.
Ngứa, mề đay, mụn nhọt
Khi chức năng gan bị suy giảm, khả năng lọc và đào thải các chất cặn bã trong cơ thể cũng bị yếu đi. Do đó, chất độc tích tụ trong cơ thể nhiều gây nóng trong, xuất hiện tình trạng ngứa da, mụn nhọt nhiều.
Vàng da, vàng mắt
Đây được xem là một trong những dấu hiệu điển hình và đặc trưng nhất cho các nhận biết bệnh gan. Bilirubin là thành phần bình thường của cơ thể, có màu vàng và được hình thành sau khi tế bào hồng cầu chết đi. Gan không được khỏe không thể loại bỏ bilirubin, khiến thành phần này tích tụ lại gây tình trạng vàng da và mắt.
Xuất hiện các vết bầm tím trên da
Người bệnh về gan rất dễ bị bầm tím dưới da dù chỉ chạm nhẹ. Nguyên nhân gây nên tình trạng này do gan bị bệnh hay gặp vấn đề nên chậm, đôi khi ngừng sản xuất protein làm đông máu. Từ đó, khiến cho quá trình đông máu diễn ra chậm hơn.
Trướng bụng
Đây cũng được xem là một trong những triệu chứng biểu hiện bệnh gan rõ ràng. Khi gan bị suy giảm chức năng, sẽ khiến nước tích nhiều làm cho bụng sưng phồng. Bên cạnh đó, nó còn gây áp lực lên các cơ của vùng bụng, gây ra tình trạng khó thở.
Nước tiểu có màu sậm
Nước tiểu sẫm màu có thể do nhiều nguyên nhân, có thể là do lượng nước mỗi ngày không đủ hay đang sử dụng một loại thuốc nào đó. Tuy nhiên, nước tiểu sẫm màu hơn bình thường, có thể có màu như nước chè đặc thì nên đến phòng khám/ bệnh viện kiểm tra. Bởi đây có thể là triệu chứng cho thấy tế bào hồng cầu trong máu tích tụ quá nhiều thành phần bilirubin do gan không loại thải được.
Đau hạ sườn phải
Trong các dấu hiệu bị bệnh gan thì đây cũng là dấu hiệu đặc trưng. Cơn đau ban đầu chỉ nhói, tức nặng và biến mất. Về sâu, xuất hiện âm ỉ, thường xuyên có thể đau lan sang bên phải. Đặc biệt, ở một số trường hợp, sau khi ăn thức ăn có hàm lượng dầu mỡ cao thì càng đau dữ dội hơn.
Hơi thở có mùi hôi
Gan có vấn đề cũng khiến cho chức năng lọc thải độc tố ảnh hưởng. Từ đó, lượng độc tố tích tụ nhiều khiến hơi thở cũng xuất hiện mùi hôi.
Thay đổi màu phân
Màu phân khi đi ngoài thay đổi sang xám, vàng hoặc bạc màu cũng là dấu hiệu cho thấy gan có vấn đề cần được thăm khám sớm nhất có thể.
Biện pháp phòng ngừa bệnh gan
Gan là cơ quan nội tạng giữ nhiều vai trò quan trọng, thế nên việc bảo vệ sức khỏe lá gan là vô cùng cần thiết. Mọi người hoàn toàn có thể chủ động phòng ngừa các bệnh về gan qua một số biện pháp sau đây:
- Không nên lạm dụng rượu. Nếu có sử dụng nên kiểm soát mức độ uống với tần suất hợp lý là tối đa 1 ly/ngày đối với nữ giới và 2 ly/ngày đối với nam giới.
- Quan hệ tình dục an toàn bằng việc sử dụng bao cao.
- Khi có nhu cầu thực hiện xăm phun cần tìm đến các cơ sở uy tín, chất lượng, đảm bảo về tiệt trùng, khử khuẩn. Đặc biệt, tránh dùng chung bơm kim tiêm.
- Chủ động tiêm phòng viêm gan A, viêm gan B để tránh nguy cơ mắc bệnh.
- Sử dụng thuốc đúng cách, hợp lý: nên dùng thuốc kê đơn và không kê đơn theo đúng chỉ định của bác sĩ. Không được tự ý dùng hay phối hợp với các loại thuốc khác.
- Tránh tiếp xúc với máu hay chất dịch từ cơ thể người khác bởi vì virus viêm gan có thể lây lan theo những con đường này.
- Đeo khẩu trang, đội mũ, mang áo dài tay, găng tay, mặc đồ bảo hộ,… khi phun thuốc trừ sâu, thuốc diệt nấm, sơn hay cần tiếp xúc với các hóa chất độc hại
- Luyện tập thể dục thể thao đều đặn để đốt cháy mỡ thừa, tiêu hao calo, tránh thừa cân, béo phì, tiểu đường.
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh: cân đối các dưỡng chất trong chế độ ăn, tăng cường bổ sung các thực phẩm tốt cho gan: các loại au họ cải, quả mọng, các loại hạt, ngũ cốc, sữa, đậu, cá béo, trà,… Đồng thời, hạn chế ăn thực phẩm chế biến sẵn, nhiều muối, thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ,…
- Uống nhiều nước ép hoa quả và nước lọc hằng ngày để thải độc gan trong cơ thể.
- Nên chủ động đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Mong rằng với những thông tin trong bài viết về dấu hiệu bị bệnh gan giúp mọi người bổ sung thêm kiến thức về bệnh. Từ đó, có kế hoạch phòng ngừa, bảo vệ cơ thể, nâng cao sức khỏe tốt hơn. Đồng thời, nên thiết kế thực đơn dinh dưỡng khoa học, tham khảo tư vấn dinh dưỡng từ bác sĩ, chuyên gia để chính bạn và gia đình có nguồn dinh dưỡng đầy đủ, phòng tránh bệnh tật hiệu quả.
Xem thêm:
